Bilthoven Woudkapel, maandagavond 2 oktober 2023.

Wat een heerlijk weerzien na deze warme zomer! De kapel zat vrijwel vol, aandachtig te luisteren en hartstochtelijk te discussiëren met Marjan Slob, vers voorzien van het ronkende epitheton Denker des Vaderlands.

Marjan Slob nodigt ons uit deel te nemen aan ‘ruim denken’. Niet als een eenzame internaut achter een scherm – individueel, onnadenkend, plompverloren, opgesloten in het eigen gelijk –, maar methodisch als een loodgieter (Mary Midgley)  – bescheiden ergens in de kelder of achter muurtegels.  Zij speurt naar vunzige luchtjes en lekken in de waterleiding – de radertjes van ons denken –  om het schone water goed te laten stromen en het afvalwater fluks af te voeren naar het riool.

Marjan wil ruimte scheppen voor methodisch denken: nadenken, met argumenten, consistent, redelijk zodat het algemeen verstaanbaar is. Dat is haar filosofie, haar denken over het goede leven.

Met Richard Rorty kijkt ze twee kanten op. Naar het publieke, sociale domein én naar het innerlijke denk- en gevoelsleven van ieder individu.

Voor het sociale domein kijkt Marjan naar vuurmieren. Die bouwen een vlot zodra zij voorvoelen dat overstroming dreigt: het collectief voelt/beseft dat je als eenling niet goed kunt (over)leven en zoekt steun bij elkaar. Voor het innerlijk leven laat ze het beeld zien van een astronaut, gewichtloos zwevend in het heelal.

Zowel voor het collectief als voor het individu geldt na Nietzsche – God is dood, wij hebben hem vermoord – en met Rorty: er is geen extern perspectief (meer), we moeten zelf uitzoeken hoe het zit met het goede leven. Culturen noch individuen bezitten een ware en waardebestendige grond om andere culturen en mensen te (ver)oordelen.

Rorty weet voor zich desondanks een richtsnoer voor zijn goede leven te formuleren: hoe vermijd je het best wreedheid? Dat kan een kompas zijn voor het collectief zowel als voor het individu.

Marjan noemt geen ordening die als voorbeeld kan dienen voor een geslaagde collectieve gemeenschap. Hoe het niet moet is gemakkelijker te benoemen (populisme, China…).

Voor het individuele domein verwijst ze naar David Bowie – androgyn, speels, bevrijdend, steeds vernieuwend – authentiek-autonoom kunstenaar die in een snel veranderende ruimte-tijd immer nieuwe persona’s wist te scheppen.

Marjan Slob, onze eigen versie van ‘de tedere verteller’(Olga Tokarczuk)! Het was echt genieten.

Warrie Schuurman