Programma 2022-2023

  1. Maandag 17 oktober 2022

Dorine van Norren

Dorine van Norren is 25 jaar diplomaat en rijksambtenaar; en daarnaast wetenschapster en kunstenaar. Zij studeerde Nederlands en Internationaal Recht aan de Vrije Universiteit Amsterdam en promoveerde in 2017 in de rechten (Tilburg) en ontwikkelingsstudies (Amsterdam) op de relatie tussen de Duur-zame Ontwikkelingsdoelen en een vergelij-kend onderzoek tussen de Afrikaanse Ubuntu-filosofie (Zuid-Afrika), Indiaanse welzijns-begrippen (Ecuador, Buen Vivir en Rechten voor de Natuur) en boeddhistische ontwik-kelingsconcepten (Bhutan, Bruto Nationaal Geluk).

Zij publiceerde wetenschappelijke artikelen over ontwikkelingssamenwerking. Zij geeft regelmatig lezingen in binnen en buitenland over haar proefschrift. Ook blogde en schreef zij onder andere voor de One World, Broker Online, Atlantisch Perspectief, NRC, Trouw, De Helling, Down to Earth magazine, Eco-nomische Statische berichten, Diplomat Magazine, MaatschappijWij, New Financial Magazine. Zij had vier exposities van haar tentoonstelling (Wiel van Waarden) in het Afrika Studie Centrum in Leiden, de Alliance Française in Rotterdam, het Rathenau instituut in Den Haag en in Etten.

Rechten voor de Natuur zijn voor het eerst opgenomen in de grondwet van Ecuador (2008). Dit stoelde op het bredere welzijns-begrip Buen Vivir, ontleend aan de wijze van leven van inheemse volken, in dit geval de Quecha volken van de Andes. Hun begrip Sumak Kawsay, Goed Leven, gaat over leven in harmonie met de Natuur. Daarin is het vanzelfsprekend dat Moeder Aarde ook rechten heeft en dat er wederkerigheid wordt betracht in alle relaties met levende wezens. In het Westers juridisch systeem is dit vertaald naar Rechten voor de Natuur. Sindsdien vonden vele rechtszaken plaats in Ecuador, onder andere over mijnbouw, landbouw en beschermde dieren, waarin het recht van de Natuur werd gewogen tegen andere belangen. Rechten voor de Natuur is inmiddels een brede wereldwijde beweging waar ook aan bepaalde gebieden rechtspersoonlijkheid is gegeven zoals in Nieuw Zeeland en in Spanje.

  1. Maandag 14 november 2022

Riemke Leusink

 Riemke Leusink-Bernelot Moens studeerde in de jaren ’70 geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht. Zij werkte jarenlang als docent geschiedenis, maatschappijleer en levensbe-schouwing op diverse scholen voor voortgezet onderwijs. Ook is zij werkzaam geweest als onderwijsadviseur en als schoolleider van de Internationale School in Hilversum en in Oegstgeest. Van 2005 tot haar pensionering in 2017 was zij rector van het Christelijk Lyceum in Zeist. Zij is vanuit die functie in 2011 betrokken geweest bij een van de eerste aan-zetten in Nederland tot een burgerberaad: de bezuinigingsdialoog in Zeist. Sinds haar pen-sionering is zij actief als vrijwilliger in diverse organisaties, waaronder de Bilthovense Kring.

“Nu is het aan ons, oproep tot echte demo-cratie” is de titel van het handzame boekje dat Eva Rovers, cultuurhistoricus, biograaf en journalist, in april 2022 publiceerde. Zij sluit in dit boekje aan op de denkbeelden die David Van Reybrouck al in 2013 onder de provo-cerende titel Tegen verkiezingen uitwerkte: een pleidooi om onze vastlopende representa-tieve democratie aan te vullen met vormen van geloot burgerberaad. ‘Het kàn anders’ is de stelling van Eva Rovers, en daarmee was zij voor ons een gedroomde inleider in het Bilthovense Kring programma voor 2022-23. Maar helaas heeft Eva Rovers aangegeven het te druk te hebben.

Omdat het een belangrijk onderwerp is, zeker nu wij deze zomer zagen hoe gepolari-seerd het gesprek tussen boeren en burgers over de stikstof- en CO2-problematiek verloopt, willen wij het overtuigende betoog van Rovers toch een plek in ons programma geven.

Riemke Leusink zal een inleiding over het boekje van Rovers houden, waarbij zij vanuit de geschiedenis en met een korte blik op het denken van Hannah Arendt en Simone Weil wil laten zien waarom een actieve participatie van burgers, in aanvulling op de gangbare demo-cratische processen, juist nú nodig is.

Na de pauze gaan we met elkaar in gesprek: klagen over de politiek, de ambtenaren en het bedrijfsleven is makkelijk, maar hoe kunnen wij als burgers zelf bijdragen om de politiek te helpen om aan een collectieve moraal te bouwen, om deze kwetsbare aarde te redden?

  1. Maandag 12 december 2022

Remieg Aerts

Remieg Aerts is al jaren hoogleraar geschie-denis, aanvankelijk in Nijmegen en sinds 2017 aan de Universiteit van Amsterdam, de stad van zijn geboorte. Hij is thuis in de worteling van liberaal Nederland. De biografie over Johan Rudolph Thorbecke, ‘Thorbecke wil het’, getuigt van zijn grootmeesterlijke beheersing van deze materie.

Daarnaast houdt professor Aerts niet op te peinzen over de plaats- en tijdgebonden beeld-vorming van historisch bewustzijn, nationaliteit en politiek. Al in 2003 publiceerde hij met Peter de Goede ‘Omstreden democratie’ en dit jaar verscheen bij Prometheus ‘Denkend aan Nederland’.

Prometheus en Pandora
Het zijn de twee genoemde kwaliteiten waarom we bij Remieg Aerts op de deur hebben ge-klopt. De consequente vormvastheid en een-heid van denken en doen van de staatsman Thorbecke  is immers een lichtend voorbeeld van het type politicus dat we node missen [of… komt Pieter Omtzigt in de buurt?].

Ook – en misschien nog wel meer – vroegen we hem om een inleiding te verzorgen van-wege Denkend aan Nederland. Want met deze publicatie sluit Aerts, met zijn historische blik, prachtig aan bij de waardering in onze inleiding voor het boek van David Graeber en David Wengrow: Het begin van alles.

We vroegen hem zijn overwegingen, be-denkingen en valkuilen, die hij als risico ziet tijdens het speuren naar een goede samen-leving, aan ons te willen voorleggen.

Hij reageerde enthousiast en zal een essay uit 1996 Prometheus en Pandora actualiseren in antwoord op onze zoektocht naar een eco-logie van het leven.

  1. Maandag 9 januari 2023

Dialoogavond
Het bestuur nodigt alle belangstellenden uit om te brainstormen over het volgende thema van de lezingencyclus in 2023-24. Deze avond is gratis en open voor allen die de lezingen bezoeken.

Tijdens de onderlinge gesprekken ontstaan de contouren voor het nieuwe jaarthema. Klei-ne groepen van vijf tot zes personen gaan rond een tafel met elkaar in gesprek over de  onderwerpen die hen bezighouden en die ze graag besproken zouden zien in de volgende lezingencyclus.

  1. Maandag 23 januari 2023

Marc de Kesel

Marc De Kesel is bijzonder hoogleraar ‘Theo-logie, mystiek & moderniteit’ aan de Radboud Universiteit, Nijmegen. Vanuit filosofisch per-spectief doet hij aan onderzoek in domeinen als religie- en mystiektheorie, holocaust-receptie, lacaniaanse theorie en kunst- & cul-tuurkritiek. Recent publiceerde hij ‘Ik God & mezelf. Mystiek als deconstructie’ (Amster-dam: Sjibbolet, 2021). In 2023 verschijnen van hem ‘Seks in biopolitieke tijden: Levenskunst bij Foucault en Lacan’ (Amsterdam: Boom) en ‘Effacing the Self: Mysticism and the Modern Subject’ (Albany, NY: SUNY Press).

De wortels van de politiek. Reflecties bij Simone Weil: “De verworteling”

In haar korte leven heeft de Franse filosofe Simone Weil (1909-1943) een indrukwekkend oeuvre neergeschreven. Op uiteenlopende terreinen als filosofie, politiek, literatuur, en mystiek bieden haar legendarisch geworden Cahiers inzichten die ook vandaag nog wereldwijd druk worden bestudeerd. In haar laatste onafgewerkt gebleven essay L’enracinement (https://www.uitgeverij-ijzer.nl/boeken/325-verworteling), geschreven in volle oorlogstijd, reflecteert ze hoe mens en samenleving er moeten uitzien als eenmaal de vrede in Europa is hersteld.

In het eerste deel van zijn lezing geeft Marc De Kesel een korte schets van Weils politieke denken. Leunend op filosofieën als die van Plato en de Stoa formuleert zij een op waar-den gestoeld politiek programma voor de na-oorlogse tijd. In het tweede deel van zijn lezing houdt De Kesel Weils politieke ideeën kritisch tegen het licht van een aantal twintigste-eeuwse theorieën over democratie en politiek. Is Weils filosofie in staat te vatten waar het in een moderne democratie over gaat? Of is die moderne democratie juist vanuit haar denken aan een herdefiniëring toe?

  1. Maandag 20 februari 2023

Jesse Mulder

Jesse Mulder (1982), met vrouw en twee dochters wonende te Driebergen, studeerde in Utrecht filosofie, alwaar hij in 2014 promo-veerde op een proefschrift onder de titel ‘Conceptual Realism’. Sindsdien werkt hij aan de Universiteit Utrecht als docent-onderzoeker binnen genoemd vakgebied. Zijn onderzoek richt zich op wetenschapsfilosofische en metafysische thema’s, waarbij hij zich sterk maakt voor een tegengeluid tegen het heersende reductief-materialistische wereld-beeld. De vraag naar ons zelfbegrip als denkende en handelende wezens binnen onze natuurlijke omgeving staat daarbij centraal. Jesse spreekt ook geregeld voor niet-academisch publiek, onder andere over thema’s als de vrije wil, transhumanisme, het wetenschappelijk wereldbeeld, en persoonlijke identiteit.

Individualisme als oog van de naald
Hoe bouwen en borgen we een collectieve moraal, een ecologie van het leven? Om bouwstenen bij te dragen aan het beant-woorden van deze fundamentele vraag van ons tijdsgewricht, zullen we op deze avond een viertal zaken filosofisch-beschouwelijk verken-nen:

(1) de vraag wat leven nu eigenlijk is, en wat voor soort leven ons leven als mensen in het bijzonder is;

(2) de gedachte dat er een ontwikkelingslijn in de geschiedenis van de mensheid te ont-dekken valt;

(3) de betekenis van het afbrokkelen van alle traditionele vormen van ‘collectieve moraal’ e.d., en

4) het individualisme enerzijds als versplin-terende en chaotiserende tendens, maar an-derzijds als oog van de naald, waarachter pas een nieuwe collectieve moraal en ecologie van het leven kan beginnen.

  1. Maandag 20 maart 2023

Floris Cohen [ongewijzigd]

 Floris Cohen (1946) is emeritus hoogleraar Vergelijkende Geschiedenis van de Natuur-wetenschap aan de Universiteit Utrecht. Hij studeerde geschiedenis aan de Universiteit Leiden, maakte vervolgens deel uit van de staf van wat nu het Museum Boerhaave heet, en was vervolgens gewoon hoogleraar aan de Universiteit Twente. Zijn publicaties staan vermeld op zijn website www.hfcohen.com

 Waardevast handelen in theorie en praktijk (althans in een als ideaal doorgedachte praktijk)
Wat is waardevast handelen eigenlijk? In welke innerlijke conflicten kan het ons storten, en hoe gaan mensen met die conflicten zoal om? Dit deel van mijn lezing is gebaseerd op hoofdstuk 3, ‘Innerlijke conflicten’, van een boek dat ik niet bedacht maar wel geschreven heb, en dat in mei 2021 uitkwam bij uitgeverij Prometheus: ‘Experiment mensheid’.

Hoe zou één bepaalde instelling in onze samenleving, namelijk de universiteit, in elkaar steken als de docenten en studenten die haar bevolken zich primair zouden laten leiden door haar centrale waarden? En hoe krijgen die studenten weet van die waarden, en hoe leren ze er daadwerkelijk naar te handelen? Dit zijn kernvragen die ten grondslag liggen aan een boekje dat ik schreef en bedacht, en dat midden februari 2020, dus vlak vóór de eerste corona-lockdown, eveneens uitkwam bij uit-geverij Prometheus: ‘De ideale universiteit’. Over dit als nastrevenswaardig voorgestelde praktijkgeval gaat de rest van mijn lezing.

  1. Maandag 17 april 2023

Slotavond van deze cyclus
De precieze invulling van deze laatste avond gaan we nog niet verklappen. Maar het thema zal zijn:

70 jaar Bilthovense Kring.

Want het is bijzonder dat onze Kring, ooit  in 1952 gestart ‘tussen de schuifdeuren’ van een woonhuis in Bilthoven, dit jaar haar 14de lustrum kan vieren. Het lijkt ons een mooi moment om samen terug te blikken op die 70 jaar: wat beoogden de grondleggers en in hoeverre is dat doel behaald? In maart zullen we u via de e-mail het programma voor deze avond toesturen. In elk geval zullen we de avond feestelijk afsluiten met een hapje en een drankje.